Na Konkursu grada Užica za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja u oblasti javnog informisanja u 2025. godini, Udruženju „Kolektiv Užice“ odobreno je sufinansiranje projekta „Sto godina pruge Užice – Vardište: izgradnja, eksploatacija, ukidanje“.
Projekat se bavi povezivanjem prugom uzanog koloseka Užica i Sarajeva, što je ostvareno izgradnjom deonice Užice – Vardište 1925. godine. Stogodišnjica od završetka ove pruge prilika je da, naročito mlađe naraštaje, podsetimo brojnih priča o ovom „gvozdenom putu“.
Pre Prvog svetskog rata pruga je stigla do Užica i, s bosanske strane, do Vardišta. Povezivanje ove dve stanice počelo je tokom Velikog rata, a nastavljeno po formiranju Kraljevine SHS i završeno 1925. godine. Pored izazova koje je pred graditelje stavila ova pruga, projekat će govoriti o njenoj eksploataciji do 1974. godine kada je ukinuta, ali će podsetiti i na izgradnju Šarganske osmicem, čime je najatraktivniji deo ove pruge doživeo renesansu.
Da podsetimo, izgradnja pruge Užice – Vardište, duge skoro 58 kilometara, bila je veliki inženjerski i graditeljski poduhvat. Kada je završena ona je povezala veliko područje države pružajući šansu za ekonomski razvoj. Ogromni su benefiti koje je privredi i građanima pružila ova pruga, koja je, političkom odlukom, ukinuta 1974. godine, kada je uveliko građena „alternativna“ pruga Beograd – Bar.
Stogodišnjica puštanja pruge Užice – Vardište prilika je da se podsetimo ogromnog graditeljskog napora i žrtava koje su ugrađene u ovu prugu. Takođe kako su se mesta uz prugu ubrzano razvijala. Od njenog otvaranja, mnogi su prugu doživeli i kao svojevrsnu atrakciju, sa brojnim tunelima, vijaduktima, prolascima kroz klisure reka, preko obronaka planina… Sa razvojem drugih vidova saobraćaja, ova pruga je gubila na značaju, ali je tek njenim ukidanjem na videlo izašlo koliko su izgubila mesta i stanovništvo koje je živelo uz prugu. To se posebno može videti na primeru revitalizovanog dela pruge, takozvane Šarganske osmice, koja je od osposobljavanja za saobraćaj 2003. godine postava velika turistička atrakcija.
Projekat „Sto godina pruge Užice – Vardište: izgradnja, eksploatacija, ukidanje“ biće realizovan kroz osam tekstova čiji autori su Zoran Jeremić i Zoran Žeravčić. Tekstovi, ilustovani fotografijama i dokumentima, biće postavljeni na našem sajtu u poslednja tri meseca 2025. godine.
